Heilige huisjes

Door Jan Wever

Onder deze titel hield Harry Koop op 11 november 2015 een lezing voor onze kring. Even werd ik in spanning gehouden over de betekenis van deze titel, want mijn “Van Dale” geeft een verschillende uitleg voor deze uitdrukking.
Hij begon met een uitleg over de TouchScreenTafel, die onlangs geïnstalleerd is in het Stadsmuseum. Een zeer geavanceerd toestel, dat door de vele informatie, die er in opgeslagen is en er in de komende tijd nog aan toegevoegd kan worden, een schat aan kennis over Almelo en haar geschiedenis te voorschijn tovert. Alleen dit is al een bezoek aan het vernieuwde Stadsmuseum zeker waard.

Vervolgens bleken de Heilige Huisjes alleen betrekking te hebben op de vroegere en huidige religieuze gebouwen, kloosters, begraafplaatsen en gedenktekens in Almelo. Maar dat blijken er erg veel te zijn. Sommige gebouwen kennen de meeste van ons nog wel, ook al zijn ze inmiddels afgebroken, zoals de Christoffelkerk en de Sint Willibrorduskerk. Verder de Gereformeerde kerken aan het Molenkamppark en in de 1e Sligtestraat als ook de tot appartementen verbouwde kerk op de hoek van de Vissedijk en de Tijhofslaan. Maar de tot woonhuis verbouwde kerk in de Geraniumstraat is bij velen volkomen onbekend. Nog moeilijker wordt het als onze kennis wordt getoetst over het Catharinaklooster in Almelo.

Harry vertelde over de geschiedenis van het gebouw van de Grote Kerk, maar ook over de hierin aanwezige grafmonumenten, de rouwborden en het orgel.
Boeiend was zijn relaas over de theologische verwikkelingen sedert de Reformatie binnen deze kerk, als ook de veranderende jurisdictie over beheer van de kerk en de zeggenschap over benoemingen en aanstellingen, het Collatierecht en Patronaatsrecht. Dus eigenlijk de geschiedenis van democratisering en modernisering van de religie.

Ook meer persoonlijke verhalen kwamen ter sprake zoals over Heelmeester Johannes Ruijnk, die de diaconie wist vrij te maken van grafelijke inmenging, en over Ds. Geus, die een Duitse soldaat in januari 1942 ter Tafel uitnodigde, maar toch op 13 juli 1942 in Dachau werd vermoord.
De Dekens van der Waarden en ten Cate met hun specifieke opvattingen werden vermeld (zoals over meisjeskorfbal, reidansen en paardansen wat mocht, maar echt niet verder!).

Zo was over elk “Heilig Huis” veel te vertellen, helaas ontbrak daarvoor de tijd. Want ook de St. George-kerk, de Doopsgezinde Kerk, de Moskee, de Synagoge, de Grafelijke begraafplaats in de Graven Allee, het R.K.-kerkhof, het Joodse kerkhof hebben elk hun eigen geschiedenis. Zelfs aan bepaalde ornamenten zoals de voormalige doopvont, nu wijwatervat in de Sint George, zit een heel verhaal, als ook aan de kristallen kroonluchters in de Grote Kerk.
Gedenktekens, zoals in De Hoven naast het Oude Stadhuis, de Landkruisen en eigenlijk ook de Stolpersteine behoren tot het “Heilige Huisjes” erfgoed.

Vanuit de toehoorders kwamen aanvullingen en correcties, waarvoor Harry erg dankbaar was. Hij nodigde de aanwezigen uit om zoveel mogelijk feiten en verhalen te komen vertellen op het H.I.P. in de Bibliotheek, of anders via de e-mail: hip@historischekringalmelo.nl.

De aanwezige kennis mag niet verloren gaan.
Graag wil men alle kennis opslaan in de database, die elektronisch gekoppeld is aan de nieuwe TouchScreenTafel in het Heydapand, binnenkort de nieuwe entree van het Stadsmuseum.
Op de website almelo.erfgoedopdekaart.nl kan men zich al informeren. Hopelijk dat dit voor velen, vooral ook de lezers van dit artikel, aanleiding wordt om ook zijn verhaal en kennis te komen vertellen ter aanvulling.